Blog arşivine bakarsanız, 31 Ağustos 2009 tarihili "En sağlam Amerikan parası: nickel ve cent" başlıklı yazımda, şu öngörüde bulunduğum yazılıdır:
Neyse efendim. İddiam odur ki, önümüzdeki bir kaç yıl içinde Amerika madeni paralarını değiştirecek! Zira mukadder enflasyon dönemi başlayınca özellikle içinde bakır bulunan centin maden değeri üzerindeki değeri aşacak. Esasen şimdiden aşmış durumda da, pek millet farkında değil. ABD Darphanesi ise, paniğe neden olmamak için olsa gerek, hiç ses çıkarmıyor! Ama Amerika'da bugünlerde olan bir çok şey gibi bu da sürdürülebilir bir şey değil. Mutlaka değişecektir.
Dün okuduğum bir haber, yukarıdaki yazıda "önümüzdeki bir kaç yıl içinde" dediğim gelişmenin, üzerinden daha bir yıl bile geçmeden gerçekleşeceğini gösteriyordu!
WSJ'deki haberde, mevcut metal fiyatlarıyla 1 cent basmanın ABD Darphanesine maliyetinin 2 cent, 5 cent (nickel) basmanın maliyetinin ise 9 cent olduğu belirtiliyordu! Dolayısıyla zaten sıkıntıda olan ABD hükümeti bir de para basarak para kaybetmek istemiyordu. (Zira ABD genelde para basmaktan kazanmaya alışıktır!) ABD hükümeti madeni paraların metal içeriğini değiştirip daha "cost-effective" metalleden üreterek, yılda 100 milyon dolar tasarruf etmeyi planlıyormuş!
Ama bu o kadar da kolay değil anaşılan, on kadar baskı gurubu, Obama'nın madeni para politikasını yakından izliyormuş. Mesela otomatik makinalardan ürün satışı işiyle uğraşanlar çok karşıymış, bu reseyon ortamında bize ek maliyet çıkarmasınlar diyormuş!
1974'de bakır fiyatları yükselince Nixon 1 centin içeriğinin değiştirilmesini ve daha hafif ve ucuz olan aluminyuımdanyapılmasını önermiş ama beceremeden aynı yıl istifa etmiş! (Habere bu bilginin de eklenmesi, sanırım Obama'ya bir mesaj, bu işler sakat konular, aman bulaşmayasın deniyor herhalde!)
Ama madeni paraların içeriğinin değiştirilmesi için öne sürülen mazeretlerin en güzeli, allerjiyle ilgili. Bazı vatandaşların çinkoya falan allerjisi varmış da, eğer madeni paralar plastik gibi (iyice uyduruk!) bi maddeden yapılırsa, bu vatandaşlar allerji olmaktan kurtulurmuş! Mazeretlerini sevsinler! Şimdiye kadar paranın maden içeriğinden allerji olmayan vatandaşlar, metal fiyatları yükselince mi allerji olmaya başlamışlar? Ayrıca bazı vatandaşların da plastiğe karşı allerji yok mu? Plastik allerjisi olan vatandaşları düşünen yok mu?
Tamam, çinko allerjik bir metaldir ama eskiden madeni paralarda çinko yoktu ki, altın ve gümüş vardı! Daha ucuzuna kaçmak için çinko tercih edildi. Madem şimdi çinko allerji nedeniyle değiştirilecek, yine allerjik olan plastiğe değil de, hem çinkodan hem de plastikten çok daha az allerjik olan ve zaten o sikkelerin orijinali olan altına ve gümüşe neden geçilmiyor? "Çok pahalı, olur mu öyle saçma şey" değil mi? Ben de tam onu diyorum ya, böyle saçma metallerle olur mu öyle afaki değerler? "Artık metal sistemi yok, paraların değeri piyasada belirleniyor" gibi süper ekonomik bilgi derinliği ifade eden mazeretler de ileri sürülebilir. Bu blog sayfasının oluşturulma nedeni zaten hakim iktisat paradigmasındaki bu büyük yanılgı! Bu kafayla gidilmeye devam edildiği takdirde, çok geçmeden bu "çok derin iktisat bilgisi"nin nasıl çuvalladığını yaşayacağız, malesef!
"Will Nickel-Free Nickels Make a Dime's Worth of Difference?
Plan to Mint Cheaper Coins Tests Mettle of Laundromats, Zinc Lobbyists"
ABD'de madeni paraların hepsinin birer nick'i vardır. mesela 10 cent'e "dime" derler. 5 cent'in adı da içeriğinden dolayı "nickel"dir! Aslında başlangıçtaki içerik zamanla değiştirldiği için şu an bile 5 centin içindeki bakır miktarı nickelden fazlaymış ama, nickel fiyatları çok arttığı çin artık "nickel" adlı 5 centlik madeni paranın içinde nickel hiç olmayacakmış! Ne güzel! Maddi acizlik böyle bi şeydir işte, bi sürü tutarsızlıklar yaratır! Türkiye çok yaşadı, yaşıyor, biraz da başkaları yaşasın diyesi geliyor insanın içinden...
Şimdi yeni iddiamı yazıyorum: önümüzdeki bir iki yıl içinde ABD madeni paralarının içeriğini değiştirdikten sonra, yine bir kaç yıla kalmadan 1 cent'in (penny) iyice değersiz kaldığı için tedavülden kaldırılmasını tartışmaya başlayacak ve sonuçta 1 centin maden içeriği değiştirilip plastikten basılsa bile değerini kurtarmayacağı için önce 1 centlik birim, sonra sırayla mevcut diğer madeni para kupürleri tedavülden kaldırılacak.
Türkiye gibi enflasyon laboratuvarı bir ülkede, hem de bu deneyin gerçekleştirildiği yıllarda ekonomi okumuş, biraz da ekonomi tarihini ve önceki nesillerin tecrübelerini incelemeyi seven bir kişi olarak, bugün "iddia" seviyesindeki bu durumun da gerçekleşeceğinden zerre kadar endişem yok. Sadece biraz zaman meselesi! Her şeyi doğru yaptıkları varsayılan o yabancıların dediği gibi, "only a matter of time!"
Bu arada, penny'nin enflasyona karşı hedge olduğunu gayet haklı bir şekilde savunan "Americans for Common Cents" gruplar da varmış:
Talk like that worries Americans for Common Cents, a group that has for years lobbied on behalf of the penny. "The penny is a hedge to inflation," says Mark Weller, executive director of the group, which is funded in part by the zinc industry. Without it, he argues, merchants would round up to the nearest nickel.
In 2006, when surging metal prices prompted Congress to consider eliminating the penny, the group released a study under the title, "Lincoln Penny Still America's Sweetheart Even Though It Doesn't Make Cents."
Katılıyorum ama kaybetmeye mahkumlar, malesef!
Nitekim 31 Ağustos 2009 tarihli yazıdan sadece 10 gün sonraki "COIN-flation" başlıklı diğer bi yazımda da konunun devamını yazmıştım.
Bence ikisi de eğlenceli yazılar. Tekrar okuyunca kendim bile beğendim!
Ama biz yerli şeylere itibar etmeyiz, aynı şeyi yabancılar söyleyince inanırız diyenelr şu siteyi takip etmelerini öneririm:
http://www.coinflation.com/
Bu siteden, ABD madeni paralarının içeriğindeki metal değerlerine göre günlük değerleri yakından takip edilebilir.
En başta referans verdiğim yazıdaki ana fikri tekrar hatırlatmak gerekirse, günümüzde en değerli ABD parası, madeni olanlar, içerikleri ABD Darphanesi tarafından değiştirilmeden acele edip elindeki kağıt dolarları satıp madeni olanlarına geçmelerini öneririm, hala dolara güvenenlerin!
Örneğin bugün itibarıyla en değerli ABD parası 1 centlik sikkelermiş, maden içeriğinin değeri %210 kadarmış, bugünkü piyasa fiyatlarıyla. 5 centlik sikkenin maden içeriğinin değeri ise % 108 imiş! Yani bu iki madeni paradan toplayıp eriterek satanlar için arbitraj imkanı var!
***
Blog yazdıkça farkediyorum ki, aslında bugünlerde Türkiye'de gazetecilik yapmak da, iktisatçılık yapmak da çok kolay! Eski paradigmaya koşulsuz bağlılığın yaygınlığından olsa gerek, pek çok şey gecikmeli idrak edildiği için, artık yoluna girmiş olayların gerçekleşeceğini söylemek bile çok şaşırtıcı olabiliyor! Örneğin doların akıbeti ve Amerikan paralarının kupürleri hakkındaki öngörülerim aynen öyle! Konuya ilişkin önceki iki yazım (Bkz. bir ve iki) ile bu yazıyı buraya kadar sabırla okuyanlar eğer çok afaki şeylerden bahsettiğimi düşünüyorlarsa, yanılıyorlar! Burada yazdıklarım, mesela hamile birisinin çocuk doğuracağını söylemek kadar düz mantık ürünü. Bir kaç ay sonra çocuk doğduğunda şaşıranlar olursa, sadece hamilelik durumunu bilmedikleri ve sadece kilo aldığını sandıkları içindir!
Bu kadar ahkamı yine iddialı bi cümleyle bitirmek gerekirse, ABD doları birçok şeye gebedir. Mevcut durumu basit bir kilo alma gibi görenler, doğum gerçekleştiğinde çok şaşıracaklardır!
Vay be, ne laflar ettim bugün!
Kayıtlar
