COIN-flation

Geçtiğimiz hafta, yükselen metal fiyatlarından hareketle, Amerikan madeni paralarının eritildiği takdirde ifade edeceği metal değerini hesaplamış, cent (1/100 dolar) ve nickel (5/100 dolar) için işlem detaylarını da ayrıntılı yazmıştım.

O gün hesaplamak zor geldiği için dime (10/100 dolar) quarter (25/100 dolar), yarım dolar ve madeni 1 dolar için hesaplama yapmamıştım. Bugün (altının 1000 doları aşması ve diğer metal fiyatlarının hala yükseliyor olmasının da uyandırdığı merakla) aklıma geldi, özel excel dosyası oluşturarak tüm Amerikan madeni paraları için metal değeri hesaplamalarını yapayım dedim. Ulaştığım sonuç: metal değeri en yüksek olanlar meğer ilk hesapladıklarımmış!

Ama daha da önemlisi, basit bir Google araştırmasıyla farkettim ki, meğer bu metal değeri hesaplamalarını günlük olarak yapan web sitesi bile varmış! Excel dosyası oluşturmak için harcadığım zamana acıdım ama aynı rakamları (kulağı tersten tutarak da olsa!) bizzat bulduğum için de sevindim! Demek ki formül hatası yapmamışım!

Amerikan madeni paralarının metal değerlerini günlük olarak takip eden web sitesinin adı da ilginç: "Coin-flation"! Yani madeni para enflasyonu. Coinflation kavramını tanımlayanlar da varmış!

Bugünkü metal fiyatlarına göre, 1 cent (1982 sonrası tarihli, %95 çinko) eritildiğinde değerinin yaklaşık yarısı (%51.37) kurtarılabiliyor. 5 cent eritildiğinde ise değerinin %92.64'ü kadar metal değeri var. Piyasalarda hava hızla tersine dönmezse, 5 centin değerinin nominal değerini aşması yakındır. ama Eğer elinizdeki 1 centin üzerindeki değeri 1982'den eskiyse (%95 bakır olduğu için) bugünkü değeri 2 cente yakın!

Yine aynı araştırmada farkettim ki, geçmişte 5 centin içindeki metallerin değeri 7.5 cente kadar çıkmış. Şubat 2007'de 5 centin içindeki metal, kendi değerinin yarısı kadar daha değerliymiş!

Nitekim 2006'da Amerikan hükümeti de madeni paraların eritilmesinin yasaklanması ve belli miktarın üstünde madeni paranın ülke dışına çıkarılmasının yasaklanması gibi bazı tedbirler almış! Yapılan düzenlemeye göre toplam değeri 5 doları aşan miktarda cent (max. 5oo adet) ve nickelin (max. 100 adet) ülke dışında çıkarılması yasaklanmış! Bu arada kağıt paraların dizaynının değiştirilmesi bile gündemdeymiş ama maliyetinin yüksekliği nedeniyle vazgeçilmiş. Bu durum o zaman da bazı blog yazarlarının (mesela şu ve şunun) dikkatini çekmiş) Yakın tarihlerde de farkedenler (1, 2) varmış!

Bence son fiyat hareketlerinden sonra kağıt paraya gerek yok (nasıl olsa intrinsicly worthless!) ama madeni paraların maden içeriği muhakkak değiştirilecektir. Nickel'in maden değeri 2006-2007'de %50 kadar üstüne çıktığı halde içeriğinin değiştirilmesinin düşünülmemiş olması o fiyat hareketlerinin kalıcı olmayacağına inanılmasıdır. Ancak bu seferki hareketler (artan FED bilançosu nedeniyl ekaçınılmaz hale gelen enflasyon nedeniyle) kalıcı olacağından, uzun süre sürüdürülmesi mümkün olmayacaktır.