"FED'in en iyi yaptığı işin para basmak olduğunu bilirdik, şimdi onu bile beceremiyorlar!"

Başlıktaki ifade benim değil, Ali Perşembe'nin.
Her perşembe cnbc-e'de "Perşembe'nin Gelişi" (bir arkadaşın ifadesiyle "perşembenin delisi") programını zevkle izlemeye çalışırım. Dünkü (6 Ocak 2011 Perşembe'nin Gelişi) programında başlıktaki ifadeyi kullandı.

Mesele özetle şu: Geçen sene FED, kağıt paralarının dizaynını değiştireceğini ilan etmişti ve bu kapsamda Şubat 2011'de yeni dizaynlı 100 dolarlık banknotlar tedavüle sürülecekti. Ama Aralık ayı içinde yapılan bir açıklama ile, yeni dizayndan vazgeçilmiş. Nedeni de, yine yapılan açıklamaya göre, yeni banknotlar FED Darphanesinde matbaa makinesine sıkıştığı için hatalı basılmış. Ama hatalı basılan miktar az değil, 1,100,000,000 (1.1 milyar) adet imiş! Şu an tedavüldeki FED banknotlarının değeri 930 milyar dolarmış. Hatalı basılan miktarın değeri ise 110 milyar dolar! Bu hatalı paraların baskı maliyeti de 120 milyon dolar imiş!

Bu kadar büyük miktarda para hatalı basılırken FED matbaasında çalışan 2300 kişiden hiçbiri aylarca bu hatayı farketmemiş mi?

Ali Perşembe bu durumu, "FED artık en iyi yaptığı işi bile beceremiyor!" diye, kendi üslubuyla güzel bağlamış. Ama bence bu durum o kadar basit değil. Yine eski dizayn banknotları "H. Paulson" imzasıyla basmaya devam etmenin başka bir gerekçesi vardır. İleride öğreniriz. Zaten yeni dizayn banknotların tedavüle sürüleceği açıklandığı zaman "eskisiyle yenisi beraber tedavül edecek" diye özellikle vurgulanmıştı. Yani yeniler piyasaya sürülse bile eskiler korunacaktı. Ben de o zaman sormuştum, "peki eskiler duruken tedavüldeki emisyonu nasıl kontrol edecekler?" diye! Öyle ya, eskiler duracaksa, tedavüle yeni sürülen paraların tamamı yeni emisyon anlamına gelmeyecek miydi? Bu durumda, "skeptic" aklıma ilk gelen, piyasaya fazladan sürdükleri dolarların daha kolay ifşa olacak olması geliyor. Eğer eski dizaynı sürmeye devam ederse pek kimse farketmez, ortalıkta ne kadar bol para olduğunu. Gerçi dolar üzerindeki seri numaralarını hesaplamaya kalkanlar istedikten sonra hesaplayabilirler ama kaç kişi yapar ki onu? Kolayca yeni paralar sürülebilir. Dizayn değişse, sürülenlerin yeni olduğu, eskilerin de hala mevcut olduğu daha kolay sırıtırdı!

Ayrıca yine o haberden, 100 doların basım maliyetinin 12 cent olduğunu öğreniyoruz. Daha önce 7 cent idi. Demek ki, para basım maliyetinde de enflasyon var! ABD'nin senyoraj geliri azalıyor! Hala gidecek çok yol var ama er geç o maliyetin senyoraj gelirini sıfırlayacak noktaya kadar ulaşacağına inanmaya devam ediyor bu satırların yazarı. Nitekim ABD madeni paralarında bu durum negatife dönmüş durumda. Yani, ABD bastığı madeni paraların çoğundan zarar ediyor, zira içeriğindeki maden değeri o bozuk paranın değerinden daha yüksek! Yakında "bakır-nickel sağlığa zararlı" deyip plastikten bozuk para basarlarsa şaşırmamak lazım!