Benim takıldığım nokta, soru-cevap bölümünde bir gazetecinin "karşılıksız para basarak dünya genelinde varlık fiyatlarının artmasına neden oluyorsunuz" suçlamasına karşı Bernanke'nin, bastıkları karşılıksız kağıt paralar yüzünden dünya genelinde ortaya çıkan dengesizlikleri hiç üstüne alınmamış olması! Bernanke'ye göre, petrol ve varlık fiyatlarının artmasına diğer ülkelerdeki gelişmeler neden oluyormuş (bkz. Reuters trancript)!
(Zaten MarketWatch'daki günsonu piyasa değerlendirmelerine bakın, düşüş olduğu günlerde hep mazeret diğer ülkelerdeki bir gelişmedir! Fakat amerikan borsaları arttığı zaman, içerideki iyileşme yüzünden endeksler yükselmiştir. Merak eden biri bu korelasyonu inceleyebilir! Güzel istatistiki çalışma olur bu arada!)
Daha da ilginci, ABD'de FED'in bastığı paralarla diğer ülke ekonomilerini sakata soktuğunu da kabul etmemiş ve "biz kendi ekonomimizin ihtiyacı olan şeyleri yapıyoruz. Onların da kendi para politikaları var. Onlar da kendi para politikalarını uygulasınlar (yani faiz artırsınlar da bizim işimiz daha kolay olsun) demiş! Sanki dünyadaki mevcut tüm kağıt paraları doların bir türevi değilmiş, ya da dolar dünyanın rezerv para birimi değilmiş gibi...
Neyse, benim asıl belirtmek istediğim anlamlı görülen ifadelerdeki oxymoronları listelemek değil. Tarihin telekkürrürden ibaret olduğunu hatırlatmak.
Fransız devrimi sonrasında devrimci Fransızlar 1790'larda kağıt parayı "keşfedince" çok sevinmişler. Hatta, o dönemde kağıt paranın altından daha iyi olduğunu falan söylemişler koro halinde. Ancak kağıt paranın kullanıma başlamasının üzerinden daha on yıl bile geçmeden ipi ucunu kaçırıp ekonomik kriz ortaya çıkınca, hiç kimsenin aklına yaşanan o ekonomik krizin müsebbibinin "biraz fazlaca" basılan o karşılıksız kağıt paralar olduğu gelmemiş!
Daha sonra 1920'lerin başlarında Almanlar kağıt paranın "faziletini" keşfetmiş ve "bolca" basmışlar. Sonuçta, 1922 yılının kış aylarında ısınmak için sobada para yakmak, odun yakmaktan daha ucuz hale gelmiş! Ama o sırada da kimse o yaşanan hiper enflasyonun nedenini "bolca" basılan kağıt paralar olduğunu düşünmemiş bile! O zaman da suçu, diğer ülke paralarının (kurların) çok yükselmesine bağlamışlar. Sanki diğer ülkelerin paraları durup dururken yükselmiş gibi! Ciddi ciddi bunlar konuşulmuş ve diğer ülkeler suçlanmış o dönemde!
Bakın, 16 Ağustos 1922 tarihinde "Vossiche Zeitung" gazetesinde yayınlanan habere göre, dönemin Alman devlet başkanı ne demiş :
"... the opinion that the flood of paper is the real origin of the depreciation is not only wrong but dangereously wrong ... Both private and public statistics have long shown that for the last two years the interior depreciation of the Mark is due to the depreciation of the rate exchange ... It should be remembered today that our paper circulation, although it shows on a terrifying array of milliards, is really not excessively high ... We have no "dangerous flood of paper" but, on the contrary, our total circulation is at least three or four times as small as peace time."
Dönemin Alman devlet başkanı "derin" ekonomik analiz içeren bu açıklamanın muhtemelen almancasını söylemiştir. Ama bizim İngilizce kaynakta aynen böyle aktarılmış. ben de dokunmadım ki, belki Bernanke veya şürekasından birinin yolu bizim fakirhaneye düşer de sbeblenir. Eğer Türkçeleştirsem, işlerine yaramazdı!
Yukarıdaki alıntı, 1920'lerin başlarında enflasyon kavramının kaynağına ilişkin algılamayı yansıtmaktadır. Belki dönemin Alman politikacılarına, iktisatçılarına ya da gazetecilerine fazla yüklenmemek lazım. Zira o yıllarda enflasyon-emisyon ilişkisi iktisat literatüründe henüz keşfedilmiş değil! Nihayet 1950'lerin ortalarından itibaren Friedman ve şürekası "enflasyon basit bir matbaa problemidir" tespitine ulaşsa da, Bernanke'nin dünkü konuşmasından görünen o ki, yarım yüzyıl sonra da değişen bir şey yok! Bernanke'nin dünkü konuşmasının tutarsızlığına herkesin inanması için, maalesef sonuçlarını da yaşamamız gerekecek!
Kayıtlar
