STOK değişken, AKIM değişken

İktisatın bu kavramlarını köşe yazılarında kullanmayı sevenler var. Bu kavramlardan bahsedilen hemen her yazıda yer alan bir ifade de "değişkenlerin niteliğini dikkate almadan yapılan karşılaştırma, elma ile armutun toplanması gibidir" mealindedir. Sık tekrarlanan örneği vermek gerekirse, "milli gelir akım değişken, dış borç tutarı ise stok değişkendir. bunların mukayesesinde dikkatli olmak gerekir."
(Stok-akım değişken mukayesesi konusunda güzel bi açıklama için Bkz. Ege Cansen 27.06.09 Hurriyet
http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=11954230&yazarid=260&tarih=2009-06-27)

Giderek daha çok tartışılırken "dolara bi şey olmaz abicim" ekolondükelerin yazdıklarını ben de giderek daha yakından takip etmeye, ve daha dikkatli okumaya çalışıyorum, "acaba benim atladığım, onların daha doğru gördüğü bi nokta var mı?" diye. Ulaştığım sonuç şu: "dolara bi şey olmaz abicim" ekolündekilerin bu kanaatlarını dayandırdıkları temel argüman, "ABD ve dolar bugün hakim, şartlar değişmediği sürece hakim kalacaktır" Dahil olmaktan onur duyduğum "kötümser"larin söylediği şey ise tam da o zaten: "Aman dikkat! şartlar hızla değişiyor" demekten ibaret! Yani bişey olmaz diyenler veri durumdan (şimdiye kadarki stoktan) bahsediyorlar, durum değişiyor diyenler ise trendden bu gidişatın varacağı yerden (akımdan) bahsediyorlar. Peki "yarın" hakkında konuşurken stok mu önemli, akım mı? Ya da sadece geçmiş stok "yarın" hakkında karar vermek için yeterli mi? Diyelim adam çok zengin ama su gibi para harcıyor. Geçmişte 100 birim (diyelim trilyon) parası/varlığı vardı, hala da 50 birim parası var ama her ay 1 birim masrafı var ve geliri de yok. Bu kişinin geçmişte zengin olmasına ve bugün de önemli sayılabilecek miktarda parası olmasına bakarak gelecekte de zengin olarak kalmaya devam edeceğini iddia etmek mümkün mü? Oysa trende bakılırsa sadece 50 ayda parayı tüketecek!

Kanaatime göre, doların geleceği konusundaki tartışmalarda işte bütün mesele bu! Bu akımla bu stok dayanır mı? Bütün göstergelere ayrı ayrı bakılarak bu soru sorulabilir. En çok savunulan argüman "halen dünya rezervlerinin %60 küsüru dolarda." AMA hızla azaltılmaya çalışılıyor! Bu çabalara rağmen gelecekte de aynen kalabilir mi? Ege Cansen geçen ay başka bi yazısında bu sorunun cevabını güzel vermiş:

Zira bu dolar bu sıkleti çekmez

Ege Cansen 13 Haziran 2009

http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=11856570&yazarid=260&tarih=2009-06-13